02 Nisan 2019 / Salı

DÜNYA RES?M TAR?H? VE ÇA?DA? SANAT AKIMLARI

Resim sanat?na ait ilk izlere Yontma Ta? Devri’ nde rastl?yoruz. Bu devir insanlar?n?n, uçlar? yanm?? tahtalarla yapt?klar? ma?ara duvar resimleri daha çok av sahnelerini canland?r?rd?. Zamanla mimari yap?lara verilen önem nedeniyle resim sanat?n?n geli?imi durmu?, fakat süsleme ve bezeme alan?nda büyük ilerlemeler görülmü?tür. Ortaça?da renkli ta?lar? yan yana dizerek yap?lan mozaik resimler, kiliselerin vazgeçilmez süslerinden olmu?tur. Ayr?ca fresk çal??malar? da resim sanat?n?n geli?imine ???k tutmu?tur. Minyatür sanat?n?n( kitap yazma ve resimleme) da ortaya ç?kmas? bu döneme rastlar.
Ortaça??n sonuna do?ru resim sanat?na temel olacak baz? kurallar?, Giotto ad?ndaki italyan ressam tablolar?nda uygulam??t?r. Sanatç? o güne kadar resimlerde uygulanmayan  “ konunun yeri, perspektif, aç?k-koyu “ gibi unsurlar? i?leyerek  resmin babas? ünvan?n? alm??t?r.

RÖNESANS DÖNEM?:  Yeniça??n resim sanat?na, Frans?zca da “ yeniden do?u?” anlam?na gelen Rönesans ad? verilmi?tir. Bu dönemin uygulad??? kurallar resim sanat?n?n temelini olu?turmu?tur. Klasik resim anlay???na örnek olmu? ve tüm  sanat kurallar?n? içermi?tir. Rönesans heykelinde anatomi ve ideal görü? uygulan?yordu. Heykelde Donatello, Michalengelo, resimde Leonardo ve Raffael gibi de?erli sanatç?lar yeti?ti.
 Bu dönemde dini kurallar?n d???na ç?k?l?yor ve dünya ile ilgili olanlar önem kazan?yor. Portre ile do?a parçalar? gerçekçi bir gözle izleniyordu. Rönesans mimarisinde gotik
üslubun unsurlar? tamamen kalkt?. Resimde oylum derinli?i önem kazan?yor ve gerçekçilik ile idealizm birbiri içinde eritiliyordu. Bilimsel perspektifin resim için esaslar? tesbit edilmi?ti. Ya?l?boya tekni?i Hollandal? Van Eyck karde?ler taraf?ndan bulunuyor ve resimde derinlik anlay??? yepyeni bir teknikle ifade ediliyordu.
Rönesans?n son dönemlerinde barok üsluba e?ilimler görülüyor ve bu Geç Rönesans döneme Maniyerist  Üslup dönemi denmi?tir.
Bu dönemde ortaya ç?kan Neo-Klasizm sanat görü?ü, konular?n dini ve mitolojik yönden  ele al?nmas?n?n yerine; do?adan aile hayat?ndan al?nmas?n? istemi?ti.

LÜM?N?ST?K SANAT( I??kç? sanat): Rembrandt ve Tiziano yeni bir görü?le, resimlerinde göstermek istedikleri k?s?mlar? ayd?nlat?yorlar, di?er yerleride gölgeler içerisinde b?rak?yorlard?. Bu tarzda çal??an sanatç?larda Lüministik  Sanat (???kç? sanat) gurubunda yer ald?lar.

ROMANT?ZM: ( 1810- 1850 ):Sanatta bir ak?m olup, bir üslup a?amas? de?ildir. Romantizm yaln?z efsanevi, antik ve dinsel ortaça? konular?n?n de?erlendirildi?i bir anlay?? olup, özellikle resimde de?i?ik tenkin de?erler göstermektedir. Konular? daha çok duygusal yönden ele ald?lar. Edebiyat, müzik ve ?iirde de etkili olmu?tur.  Genellikle manzara ve toplum ya?ant?s?n? ele alan bu gurubun ressamlar?, do?a ve insan sevgisini belirtme?e çal??m??lard?r. Romantik bir heykel sanat? olmam??t?r. Bu ak?m?n öncü sanatç?lar?; Delacroix, Corot, Goya ‘d?r.

NATÜRAL?ZM: Güzel sanatlarda ???k-gölge, oranlar, renk de?erleri ve karakteri, optik görünü? içinde yans?tt?rma anlay???d?r. Bu anlay??ta ki bir eser,do?ay?  detaylar?yla içine al?r. Natüralizm’ de do?aya mümkün oldu?unca sad?k kal?n?r. Natüralizmi realizm ile kar??t?rmamak laz?m. Realizm yani gerçekçi anlay?? ise bir ?eyin gerçek karakterini göstermek için onun gerçek unsurlar? örten detaylardan ay?rarak ortaya ç?karma i?idir. ?dealizm ise  natüralizm ve realizmin aksine insan?n bir ideale göre anlat?m görü?üdür. Natüralizm barok ile geli?ir. 19yy peyzaj resmi natüralizmi çok kullanm??t?r.

ÇA?DA? SANAT AKIMLARI:

REAL?ZM( Gerçekçilik): 1839 y?l?nda ortaya ç?kan Realizm, konu ve üslup bak?m?ndan ya?am? ve do?ay? oldu?u gibi yans?tma, biçimleme anlay???d?r. Toplumun ya?am?n? gerçek boyutlar?yla ortaya sermektir. Realizm anlay??? içinde, do?adaki oranlar, plastisite, renk ve ???k de?erleri aynen yans?t?lmaya çal???l?r. Öncü sanatç?lar?; Millet, Courbet ve Daumier ‘dir.

EMPRESYON?ZM( Izlenimcilik) : Avrupa resminde ilk olarak geleneksel resimden ayr?lmay? ba?aran ve Rönesans’tan beri izlenilen atölye resminin siyah-beyaz, ???k-gölge ve bilimsel perspektif kurallar?n?n çözülmesine ba?lang?ç olan sanat e?itimi. Bu ak?m 1877’ de Paris’te do?mu?tur. Empresyonizm, do?adan al?nan izlenimleri güne?in yedi rengi ile boyama anlay???na dayan?r. Çizgi ve resim in?as? ortadan kalkm?? ve renklerle izlenimler, karalama f?rça notlar? olarak tuvale aktar?lmaya ba?lanm??t?r. Böylece resimde sat?hla?ma do?mu? ve çizgi perspektifi de  tarihe kar??m??t?. Bu ak?m bundan sonraki bir çok ak?m için hareket  kayna?? olmu?tur. Bu ak?m?n baz? özellikleri  daha önceki ça?larda Velezquez, Goya, Turner, Delacroix ‘de görülmekteydi.
 Ancak bu ressamlar do?adan ald?klar? izlenimleri güne? renklerini kullanmadan resmetmi?lerdi. Bu ak?m?n kurucular? atölye çal??malar?ndan çok aç?k havada çal??maya önem vermi?lerdir. Çünkü arad?klar? canl? ve temiz renkleri aç?k havada bulmu?lar, koyu ve karanl?k renklere resimlerinde yer vermemi?lerdir. Renk kar???mlar? ile e?yan?n hacim etkisi sa?lamaya çal???lm??t?r. Bu ak?m?n öncü sanatç?lar?; Manet, Monet, Sisley, Renoir, Degas, Pisarro ve Cezanne’dir.

PUVANT?L?ZM( Noktac?l?k): Neo-Empresyonizm(Yeni izlenimcilik) diye de sanat tarihine geçmi? olan bu ak?m Empersyonist görü?lerin etkisinde kalm?? ve bir bak?ma da onun devam? say?l?r.
Puvantilistler bilimsel metodlarla renk kar???m?n? uygulam??lard?r. Amaç göz yolu ile renk kar???m?n? sa?lamakt?r. Bu ak?m?n sanatç?lar? renkleri paletlerinde kar??t?rmay?p direk tuval üzerinde noktalar halinde koyarak çal???yorlard?. Öncü sanatç?lar?; Seurat ve Signac’t?r.

POST EMPERSYON?ZM( Art izlenimcilik): Empresyonizm ak?m?n?n etkisinde kalan fakat onun s?n?rl? kurallar?na ba?lanmayan sanatç?lar?n yoludur. Empresyonizmin ???k renkleri ile atmosfer oyunlar?na önem vermeyerek, e?yay? sa?lam bir in?a içinde göstermek isteyen ve güne? renkleri ile yetinmeyerek bütün renkleri paletlerine alan ve do?ay? yeniden biçimleyen ressamlard?r. Sanatç?n?n kendi mizac?n? da resmin konusu içine alan bir ak?md?r. Öncü sanatç?lar?; Cezanne, Van gogh, Gauguin, Lautrec ve Munch’tur.

FOV?ZM(Y?rt?c?l?k): Bu ak?m?n öncüleri; Matisse, Dufy, Vilaminck, Derain’dir. Resimlerinde renkler bir birlerine hemen hemen hiç kar??mam??, biçimlerde  de derinlik yoktur. Bir tabloya bakarken onun neyi göstermek istedi?ini unutmak gerek diye dü?ünüyorlard?.

EKSPERSYON?ZM(Anlat?mc?l?k): Ekspersyonizm bir hayat anlay???, bir dünya görü?üdür. Fakat bu görü?te önemli olan ruh durumudur. Do?a ikinci planda kal?r.Bu ak?m?n sanatç?lar?  kendilerini  bo?an, ezen ?zd?raplar? sanatlar?na sokmu?lar, haks?zl?klara kar?? olan isyanlar?n? renk ve biçim görü?üyle anlatmaya çal??m??lard?r. Yap?tlar?nda kad?n vücutlar?n? çekinmeden çirkinle?tiriyorlar, insan yüzlerini korkunç ve i?renç görünümde çiziyorlard?. Çizgileri kaprisli, renkler ise fovistlerinki kadar cesaretliydi. Sanatç?lar?; Van Gogh, Munch, K?rchner, Nolde, Rouault, Modigliani.

FÜTÜR?ZM(Dinamizm-hareket): 1909’da ?talya’da önce ?iir de sonra resimde ortaya ç?kan görü?. Geçmi? ve geleneksel görü?leri reddeden bir ak?md?r. Fütürizm de yap?lmak istenen ?ey; evrendeki hareketin bir an?n? resmetmek de?il, hareketin kendini duyurmakt?r. Bu ak?ma göre her ?ey  hareket halindedir ve de?i?mektedir. Hareket halindeki varl?klar?n gözde b?rakt?klar? etki alg?lan?ncaya kadar  hareket yeniden de?i?ir. Bu nedenle ko?an bir at dört de?il yirmi dört ayakl?d?r ve ayaklar?n?n hareketi de üçgen biçimindedir. Fütürizm, ayn? anda çe?itli ya?ant?lar? de?erlendirmek için saydam kübist e?ya analizini kabul etmi?tir, hareket ç?k?? noktas? olmu?tur. Sanatç?lar? Boccioni, Balla, Severeni’dir.

KÜB?ZM :  Picasso ve Braque’n?n çal??malar?n?n etkisinde adland?r?lan bir sanatt?r. Kübizm, do?a görünü?lerini geometrik bir parçalamaya tabi tutup, tablo yüzeyini do?a unsurlar?ndan kurtararak yeniden in?a etme amac?n? güder. Figürün tümünü basitle?tiren geometrik in?aya sentetik kübizm, bir figürün her taraftan görünü?ünü dikkate alarak yap?lan parçalamaya ise analitik kübizm denir. Bu hareketin ç?k?? noktas? Cezanne’nin her cismi bir koni, silindir, prizma gibi üç boyutu olan geometrik oylum üzerine oturtmak  amac?ndan do?mu?tur.
Bu ak?m?n sanatç?lar?, empresyonizmdeki renk oyunlar? yerine varl?klar?n geometrik biçimlerini ön plana al?yorlard?. Öncü sanatç?lar?; Brague, Griss, Leger ve kurucusu olan Picasso ‘dur.

ORF?ZM: Kübizmin bir kolu olan, renge ve renk uyumuna önem veren sanat anlay???d?r. Delaunay’?n resimlerinde , Picasso ve Brague kübizminin a??ld???, ?iirli ve müzikli bir anlat?ma var?ld??? aç?klanm??t?r. Bu sanatç? ve ak?m?n özelli?i; ?zlenimcilerin saf renklerine ba?l? olup, Seurat’?n yarat?c?l???n? da be?enirdi. O, saf anlat?m?n, simültane kontrastlar üzerine kurulmas? gerekti?ine ve bunun, renklerin dinamizmini ve varl???n? anlatmak için biricik olanak oldu?una inan?yordu.

DADA?ZM: Birinci dünya sava?? sonucu olarak Frans?zca daki “tahta at” kelimesinden al?nm?? bir sanat ak?m?d?r “1916” . Bu ak?m?n amac? sanat de?ildi.  O, Avrupa uygarl???n?n beylik de?erlerini ve sava?a kar?? al?nm?? bir cephe ve protesto idi. Dadac?lar, ka??t, tahta v.b malzemeleri  yap??t?rarak kolaj türü çal??malar yap?yorlard?. Bu ak?m?n en ilginç yan?; sanata kar?? bir sanat ak?m? olmas?d?r. Dadaistlerin tek amac? sald?rmak, k?zd?rmak, olmayacak ?eyler yap?p insanl?k ad?na yap?lan soytar?l?klar? parça parça etmekti.  Bu hareket daha sonraki sürrealist ak?ma zemin olmu?tur. Sanatç?lar?; Duchamp, Picabia, Arsenberg’ dir.

SÜRREAL?ZM ( Gerçeküstücülük) : Sürrealist ressemlar, do?an?n mant?ki görünü?ünü de?il, insan?n bilinçalt?nda ve rüyalar?ndaki dünyas?n? göstermek istemi?tir. 1924 te Andre Breton taraf?ndan ortaya at?lm??t?r. Edebiyat veresim alan?nda eser vermi?tir. Öncü sanatç?lar?; Chirico, Salvador Dali, Chagall, Klee, Miro dur.

SEMBOL?ZM (Simgecilik) :  Fransa ‘da 1880 y?llar?nda önce edebiyatta, sonra resim de ortaya ç?km??t?r. Realizme ve Empresyonizme kar?? ç?kan ve dü?ünceyi sembollerle ifade etmeyi deneyen bir sanat görü?üdür. Dini ve mistik ö?elere a??rl?kl? olarak yer verildi. Öncü sanatç?lar? ; Gustave Moreau, Chavannes, Redon ve Belçikal? Ensor’  dur.
 
SOYUT SANAT ( mücerret,abstrakte):  Do?a görüntülerine ba?l? olmayan bu sanat ak?m?, 20. Yy’?n resim ve heykel anlay???nda yeni bir dünya göü?üdür. Soyut sanat, e?ya, do?a ve canl?lar?n görünü?lerinden faydalanmay? reddedip, resimde renk, çizgi ve düzlemleri düzenleyerek bunlarla heyecan verici kompozisyonlara ula?may? amaçlar. Soyut sanat? ilk ortaya atan 1910 y?l?nda ilk eserini veren Kandinsky olmu?tur. Soyut sanat ile nonfigüratif sanat? birbirinden ay?rmak sorun olmu?tur. Bu sanat?n ba?lang?c? do?adand?r,  sonu ise do?adan tamamen uzakla?m??t?r. Oysa  nonfigüratif te, ba?lang?çtan itibaren, do?aya ba?l? olmadan  bir çal??ma söz konusudur. Öncü sanatç?lar?; Kandinsky ve Mondrian’ d?r.

POP-ART : Popüler sanat?n k?salt?lm?? ad?d?r. Pop-art ismi 1954’te ?ngiliz sanat ele?tirmeni Lawrence Alloway taraf?ndan kullan?ld?. 1960’lardan bu yana ?ngiltere ve Amerika’da ayr? ayr? do?up geli?mi? bir sanat ak?m?d?r. Özellikle Amerika’da günümüzün en yayg?n anlay???d?r. Pop-art, Dadac?lar?n  kolajlar?ndan tutunda kendinden önceki öncü ak?mlar? adeta yeniden fakat daha kuvvetle canland?rmakta ve sürdürmektedir. Bu ak?m sanatç?lar?, endüstri ürünü art?klar?ndan gazete  parçalar?na, insan ile di?er canl? ve e?yalardan al?nm?? mulajlardan, haz?r do?a nesnelerine kadar nu bulunursa kullan?lm?? ve bir sanat yap?t? olarak sunmu?lard?r. Pop-art gerçek ile görüntünün fark?n? çarp?c? bir biçimde ortaya koyar ve makinele?mi? haz?rc? insan? ele?tirir. Pop-art teknikleri içinde ?ablonlar, boya tabancas?, bask? resimler, ipek bask?n?n tuval resminde kullan?lmas? vard?r. Amerikal? Pop-art sanatç?lar?; Lichtenstein, Warhol gibi ...?ngiliz Pop-art’ ç?lar; Paolozzi, Hamilton, Peter Blake, Allan Jhones, vb.

OP-ART: Lekecilik ve hareket resmine kar?? 1960’tan itibaren optik sanat anlam?na gelen Op-art geli?ti. Bu anlay??ta, sanat yap?t?n? kurallarla bilimsel olarak düzenleme önem kazand?. Rastlant?ya dayanan içgüdüsel otomatik yaz? resmi( içgüdüsel-nonfigüratif), bu anlay???n tam kar??t? olmaktad?r. Op-art resimde üçüncü boyut etkisini verme e?iliminin soyut sanatta ortaya ç?kan ?eklidir. Bunun için geometrik biçimler ritmik biçimde düzenlenmi? ve bu biçimler üzerinde renkle modle yap?lm??t?r.
Op-art, yeni konstrüktivist, geometrik biçimleme yöntemleriyle akrabad?r ve onlar?n olanaklar?ndan geni? olarak yararlanm??t?r. Josef Albers ile Vasarely’nin temsil etti?i Op-art, optik aldatmalara dayanan çal??malara sahiptir. Ve resim sanat?na, aldat?c? bilimsel perspektif resmine itibar etmeyen yeni bir konstrüktivizm ve do?asal olmayan yeni bir optik görüntü getirmi?tir.

SÜPREMAT?ZM: Soyut geometricili?i benimseyen bir resim anlay???d?r. Bu terimi Maleviç kendi geometrik soyutlamas? için kullanm??t?r. Maleviç 1913’te  sanat? objeye ba?l? görü?ten kurtarmaya çal??m??t?r,bunuda kübizmin ?????nda yapm??t?r. Maleviç soyut resimde bulunan bütün ekspresyonist ve hikayeci ö?elerin ortadan kald?r?lmas?n? ve mutlak saf  biçimlerin, basit uyumlar?n kurulmas?nda kullan?lmas?n? önermektedir. Süprematistler aç?, çember, dikdörtgen ve haç biçimlerini kullanm??lard?r.

TÜRK RES?M SANATI


?SLAMLIKTAN ÖNCE TÜRK RESM?:  Islamliktan önce  Türklerde resim biliniyor ve yap?l?yordu. Uygur Türkleri zaman?nda yaz?lan kitaplarda Minyatür resimlemelere rastlanm??t?r. Minyatür Resim:  Konular?n? o devrin devlet adamlar?n?n sava?, tören, av ve di?er ya?ant?lar?ndan al?rd?. Perspektif kurallar?na uyulmaz, ???k-gölgeye yer verilmez, ?ekiller kendi rengine uygun olarak yüzeysel ve düz olarak boyan?rd?, Form verme i?i yap?lmazd?. Figürler ki?ilerin önemine göre büyük ya da küçük çizilirdi. Guaj veya suluboya tekni?i kullan?l?rd?.

?SLAMLIK ÇA?I: Türkler islaml??? kabul ettikten sonra resim sanat? dinsel etkilerin alt?na girmi?tir. Daha çok süsleme, bezeme ve güzel yaz? alanlar?nda çal???lm??t?r. Selçuklular devrinde süsleme mimariye de girmi?, ta? üzerine yap?lan insan, hayvan ve bitki motifleri süs olarak kullan?lm??t?r. Osmanl?larda Minyatür sanat?nda gerçek bir geli?me görülür. Minyatür ve duvar süslemecilerine Nakka?  ad? verilirdi.
18 yy’da ya?am?? Levni, en geli?mi? Minyatür sanatç?s?d?r.
2. Mahmut’un kendi portresini ya?l?boya yapt?rarak ço?altmas? minyatür devrinin sonu say?l?r. Bati ressamlar?n?n memleketimize gelmesi, askeri okullara resim dersinin konmas? ile bat? etkisi görülmeye ba?lanm??t?r.

BATI ETK?S?NDE TÜRK RESM?: Bat? resmi ile ilgimiz Fatih’in saltanat? (1451-1481) ile ba?lam??t?r. Bu devirde ?stanbul’a davet edilen ?talyan ressam Gentile Bellini Fatih’in portresini yapm??t?r. Yap?lan bu hamle sadece sarayda kalm?? halbuki bat? en büyük ressamlar? yeti?tirme yolundayd?.(Rönesans dönemi)
Bat? resim sanat?na ikinci ilgi 3. Ahmet zaman?nda(1703-1730)  olmu?tur. Avrupa’dan istanbul’a gelen sanatç?lar  çal??malar yapm?? ve  Dolmabahçe Saray?’nda sergilemi?lerdir. Böylece bat? resmi toplumumuzda etki yaratmaya ba?lam??t?r. Sanatç?lar?m?z  ya?l?boya tekni?ini uygulamaya özendirilmi?tir.
Türk  resim sanat?nda bat? anlam? ile ilk çal??malar 3. Selim(1793) ve 2. Mahmut(1835) zaman?nda mühendis ve harp okullar?na konan resim dersleri ile ba?lam??t?r. Bu okullarda yeti?en yetenekli sanatç?lar Avrupa’ya sanat e?itimi için gönderilmi?lerdir.
Bu dönemde yeti?en ressamlar?m?z kendilerine özgü realist çal??malar yapm??lard?r. Bunlardan, ?eker Ahmet Pa?a(1841-1906) Türkiye’de ilk resim sergisini açan ressamd?r. Osman Hamdi Bey(1842-1913) Eski Eserler Müzesi’ni kurarak müzecilik fikrini getirmi?tir. Bu günkü Güzel Sanatlar Akademisi’nin de kurucusudur.

EMPRESYON?STLER:  Ibrahim Çall? (1882-1960) ;Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin Sanat kurucular?ndan olup Güzel Sanatlar Akademisi’nde görev yapm??t?r. Çall? Ku?a??’n?n kurucusudur.
Nazmi Ziya Güran(1881-1937) ; Empresyonizm ilkelerini en yak?n ?ekilde ülkemize getiren sanatç?lar?m?zdand?r.
Hikmet Onat, Feyhaman Duran, Avni Lifij

D GRUBU SANATÇILARI:  Zeki Faik ?zer, Nurullah Berk, Cemal Tollu, Elif Naci, Abidin Dino, Zühtü mürido?lu, Sabri Berkel, Zeki Kocamemi, Bedri Rahmi Eyübo?lu, Cevat Dereli, Eren Eyübo?lu, Turgut Zaim, Hamit Görele, ?efik Bursal?, Ali Avni Çelebi, ?evket Da?, Ruhi arel, Sami Yetik ( milli harp sahneleriyle ünlüdür).


ÖZGÜN BASKI TEKN?KLER?N? UYGULAYAN SANATÇILAR

A?aç Bask?:  Gauguin ve Munch
Litografi ( Ta? bask?):  Lautrec ( afi? tasar?mlar?)
Gravür bask?:  Goya

Günümüz  Türk  Özgün Bask? Sanatç?lar?:   Gül Derman, üleyman Saim, Burhan Do?ançay, Hayati Misman, Nevzat  Akarol, Basri Erdem, Muammer  Bak?r, Mustafa  Asl?er, Aliye Berger ( Cumhuriyet ve sonras?).

Paylaş : Tweet